Płaskostopie u dzieci

Każde dziecko rodzi się z tzw. płaskostopiem fizjologicznym. Wiotkie więzadła, słabe mięśnie i gruba poduszeczka tłuszczowa, która pokrywa podeszwową część stópek, sprawiają, że stopy niemowlęcia są płaskie. Wraz z rozwojem dziecka mięśnie stóp oraz cały układ więzadłowy stopniowo się wzmacniają. Dzięki temu po wewnętrznej stronie stopy między piętą a paluchem wytwarza się charakterystyczne sklepienie. Powszechnie uważa się, że najważniejszy okres kształtowania się architektury stopy przypada na wiek przedszkolny, a także szkolny. Dalsze kształtowanie się łuków następuje stopniowo, najczęściej w indywidualnie zróżnicowanym i umiarkowanym tempie. Jednakże zdarza się tak, że proces ten nie przebiega tak, jak powinien i mimo upływu czasu łuk pozostaje bardzo niski albo w ogóle go nie ma. Wówczas mówimy o występowaniu płaskostopia, potocznie nazywanego platfusem.

Budowa morfologiczna, a w szczególności prawidłowe ukształtowanie łuków podłużnych i poprzecznych wysklepienia stanowią podstawowy warunek prawidłowej wydolności stóp.

U niemowląt trudno w ogóle mówić o wysklepieniu, ponieważ podeszwowa część stopy wypełniona jest miękką tkanką tłuszczową, a mało zaawansowane procesy kostnienia wykluczają istnienie łuku podłużnego i poprzecznego.

Najważniejszym wyznacznikiem od najwcześniejszego okresu życia jest zapewnienie dziecku swobody ruchu palców oraz stóp. Poważnym czynnikiem kształtującym stopę dziecka jest również początek chodzenia i występujące coraz to większe obciążenia kończyn dolnych. Może to stanowić zagrożenie dla prawidłowego rozwoju stóp, ponieważ zbyt szybkie przyjęcie pionowej postawy stanowi duże zagrożenie dla delikatnego szkieletu kostnego oraz słabych mięśni dziecka. Niemowlę powinno stopniowo zdobywać poszczególne umiejętności ruchowe, które będą przygotowywały jego układ kostno-mięśniowy do przyjęcia pozycji stojącej. Dlatego też zbyt wcześnie rozpoczęte chodzenie może być przyczyną nie tylko zaburzeń w prawidłowym rozwoju stóp, ale również całych nóg oraz całej postawy. W miarę opanowywania chodzenia dziecko zaczyna stawiać stopy bliżej siebie, przez co następuje doskonalenie funkcji mięśni stabilizujących stopę. Z upływem czasu zaczynają się także zaznaczać łuki stopy.

Po raz pierwszy wysklepienie stóp uwidacznia się u dzieci około 4 roku życia, a w 6 roku życia oba łuki konstrukcji stopy są wyraźne i ulegają dalszemu szybkiemu rozwojowi do około 8 roku życia. Równocześnie stopa wzrasta początkowo wzdłuż, a potem wszerz. Dalszy wzrost stóp jest szczególnie szybki w okresie skoku pokwitaniowego, po którym kształtuje się ostateczna architektura stopy z charakterystycznym wysklepieniem.

Prawidłowo zbudowana stopa dotyka podłoża trzema punktami: piętą, połową pierwszej i głową piątej kości śródstopia. Między tymi punktami przebiegają główne łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, podłużny boczny oraz poprzeczny przedni. Ich obniżenie prowadzi do powstania płaskostopia, czyli zniekształcenia stopy charakteryzującego się obniżeniem wyżej wymienionych łuków wysklepiających stopę. Podczas występowania płaskostopia cała podeszwa stopy dotyka podłoża, zaś kości śródstopia układają się w linii prostej.

Płaskostopie występuje najczęściej jako wada nabyta i może pojawić się w każdym wieku. U osób dorosłych rozwija się zazwyczaj z powodu nadmiernych i nieprawidłowych obciążeń, gdyż mięśnie stopy przystosowane są do krótkich dynamicznych wysiłków, takich jak chód czy bieg. Długotrwałe stanie, szczególnie u osób z nadwagą i zaburzeniami krążenia krwi prowadzi do przeciążenia najpierw mięśni, a następnie więzadeł i stawów. Kolejnym etapem jest powstawanie utrwalonych zniekształceń i zmian zwyrodnieniowych stóp. U dzieci płaskostopie rozpoznaje się dopiero w 4–5 roku życia i jest ono spowodowane zazwyczaj słabo rozwiniętymi mięśniami oraz więzadłami stóp.

Nieprawidłowa wysokość łuku podłużnego oraz poprzecznego stóp ma niekorzystny wpływ na postawę ciała i narząd ruchu dziecka, a w późniejszym wieku może przyczyniać się do przeciążenia kręgosłupa oraz nieodwracalnych zmian w strukturze układu kostnego. Dlatego też tak ważne jest uwzględnianie od najmłodszych lat profilaktyki, a jeśli potrzeba również korekcji występujących wad u małych dzieci.

Autor wpisu:

Justyna Żukowska - Manager SPA

Od 14 lat związana z branżą kosmetyczną. Od 8 lat zajmuje się produkcją kosmetyków na rynek detaliczny i profesjonalny. W latach 2008-2012 Dyrektor ds. rozwoju i wdrożeniowiec marki Organique. Współwłaścicielka marki MomMe Mother & Baby Natural Care. Wykładowca i pedagog, który regularnie uczestniczy w największych imprezach branżowych na świecie, tropiąc nowinki, które mogłaby wykorzystać w swojej codziennej pracy. Prywatnie eko freak, który z dokładnością detektywa analizuje składy wszystkich kosmetyków, które wpadną w jej ręce. W wolnej chwili eksperymentuje w kuchni i wykorzystuje każdy centymetr kwadratowy przestrzeni swojego ogrodu. W Cottoninie od 2012 r.